Szlakiem drewnianej architektury Ziemi Kłodzkiej
- Ziemia Kłodzka oferuje wiele atrakcji turystycznych, wspaniałe trasy górskie, a także ogrom zabytków,
- Drewniana architektura Ziemi Kłodzkiej jest mało znana, a jej dobrze zachowanych przykładów jest coraz mniej,
- Trasa przewidziana jest na wycieczkę samochodową, jednak można także potraktować ją jako szlak długodystansowy.
Ziemia Kłodzka
Malowniczy region położony w południowo-zachodniej Polsce, w granicach województwa dolnośląskiego – Ziemia Kłodzka. To teren o bogatej historii, który na przestrzeni wieków przechodził z rąk do rąk różnych państw i kultur. Otoczona górami, w tym Górami Bystrzyckimi i Górami Orlickimi, ziemia ta charakteryzuje się urozmaiconym krajobrazem, pełnym lasów, łąk oraz rzek. Region ten znany jest z licznych źródeł mineralnych, co przyczyniło się do rozwoju popularnych uzdrowisk, takich jak Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój i Kudowa-Zdrój.
Ziemia Kłodzka, zwana często mylnie Kotliną Kłodzką, jest niezwykle ciekawym regionem. Od północy Ziemia Kłodzka graniczy z Górami Bardzkimi, które oddzielają ją od Niziny Śląskiej. Od wschodu region jest ograniczony przez Góry Złote oraz Masyw Śnieżnika. Granica ta jest jednocześnie granicą z Czechami. Od południa Ziemia Kłodzka sąsiaduje z czeskimi Górami Orlickimi. Na zachodzie region graniczy z Górami Bystrzyckimi, które tworzą naturalną barierę i oddzielają Ziemię Kłodzką od reszty Dolnego Śląska.
Ziemia Kłodzka jest historycznym regionem w Polsce, położonym na południe od Dolnego Śląska. Obszar ten pokrywa się z dawnym hrabstwem kłodzkim. Współczesny region obejmuje powiat kłodzki oraz górskie, południowo-zachodnie części gmin Złoty Stok, Bardo, Stoszowice w powiecie ząbkowickim, a także Bielawa i Pieszyce w powiecie dzierżoniowskim.
Często błędnie nazywana przez turystów Kotliną Kłodzką, Ziemia Kłodzka w rzeczywistości obejmuje znacznie większy obszar, podczas gdy sama Kotlina Kłodzka stanowi tylko około jedną piątą tego regionu.
Położenie
Ziemia Kłodzka jest historycznym regionem rozciągającym się na południowo-wschodnią część Sudetów Środkowych i zachodnią część Sudetów Wschodnich. Jej centrum stanowi Kotlina Kłodzka oraz otaczające ją tereny górskie. Do Ziemi Kłodzkiej należą w całości Krowiarki, Góry Bialskie, Obniżenie Ścinawki oraz polskie części Gór Bystrzyckich, Gór Orlickich, Gór Stołowych i Masywu Śnieżnika. Częściowo obejmuje południowe zbocza Gór Bardzkich, Gór Złotych, południowo-wschodnie zbocza Gór Sowich, wschodnie fragmenty Gór Suchych oraz większą część Wzgórz Włodzickich.
Architektura ziemi kłodzkiej
Architektura ziemi kłodzkiej jest wynikiem wielowiekowego przenikania się wpływów różnych kultur. Dominują tu budynki w stylu regionalnym, które łączą tradycyjne techniki budowlane z lokalnymi materiałami, takimi jak drewno, kamień i glina. Charakterystycznym elementem jest konstrukcja przysłupowa oraz ryglowa, która była szczególnie popularna w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym. Dachy budynków są najczęściej dwuspadowe, z wysokim kątem nachylenia, co pozwala na efektywne odprowadzanie śniegu w zimie. Detale architektoniczne, takie jak ozdobne szczyty dachów i kolorowe okiennice, nadają budynkom unikalny charakter.
W regionie znajduje się jeszcze kilkadziesiąt bardzo dobrze zachowanych i wyremontowanych domów w stylu dawnej architektury Ziemi Kłodzkiej. Dominują drewniane domy zbudowane w konstrukcji wieńcowej, ale znajdziemy tu także 4 pięknie zachowane drewniane kościoły położone w Zalesiu, Międzygórzu, Nowej Bystrzycy i Kamieńczyku.
W Sudetach, będących południową, graniczną częścią Dolnego Śląska, sąsiadującą z Republiką Czeską i Niemcami, wykształciła się unikalna architektura regionalna. Jest to wynik wpływów kulturowych napływających na Śląsk z sąsiednich krajów, gdzie osadnicy przywieźli wypracowane przez wieki wzorce budowy drewnianych domów. Połączenie słowiańskich technik ciesielskich z zachodnią konstrukcją ryglową i systemem przysłupowym zaowocowało powstaniem budynków o charakterystycznych formach i proporcjach. Stały się one integralnym elementem krajobrazu, wpisując się w zabudowę wsi, osad, miejscowości wypoczynkowych, uzdrowisk i małych miast.
Rozwój regionalnej architektury na Dolnym Śląsku został przerwany w 1945 roku po wysiedleniu miejscowej ludności. Nowi mieszkańcy, pochodzący z różnych części Polski, m.in. z kresów wschodnich, Wielkopolski i Górnego Śląska, musieli stawić czoła trudniejszym warunkom gospodarowania. Brak stabilizacji politycznej oraz gospodarka centralnie planowana przyczyniły się do stopniowego wyludniania się wsi i destrukcji regionalnej zabudowy, szczególnie w rejonach przygranicznych.
Ziemia Kłodzka, podobnie jak inne części Sudetów, również doświadczała tych procesów, co prowadziło do systematycznego zaniku zabytkowych drewnianych budynków i stopniowego zaniku turystycznych obszarów. Przykładem są miejscowości nad graniczną rzeką Dziką Orlicą, które w dużej mierze straciły swoją dawną zabudowę.
Pomimo wzrostu świadomości na temat konieczności ratowania regionalnych obiektów, często brakuje interwencji ze strony służb konserwatorskich, co prowadzi do dalszej dewastacji i zniszczeń drewnianych budynków.
Lista punktów do zwiedzania:
Projekt „Szlak architektury regionalnej ziemi kłodzkiej” ma na celu zapoznanie turystów oraz mieszkańców z cechami regionalnej zabudowy wiejskiej, jej zaletami i ponadczasowością. Chce również podkreślić rolę, jaką zabudowa odgrywa w kształtowaniu krajobrazu kulturowego i rozwoju gospodarczego tych obszarów.
Obiekty na szlaku, pełniące różne funkcje społeczne i gospodarcze, to m.in. dawne szkoły, majątki, schroniska górskie i budynki chłopskie. Wiele z nich zostało odnowionych i dostosowanych do współczesnych standardów, choć niektóre nadal pozostają w złym stanie technicznym, będąc przykładem zanikających elementów krajobrazu wsi. W ramach projektu oznaczono pierwsze 20 budynków tabliczkami „DOM SUDECKI”, a więcej informacji można znaleźć na stronach internetowych projektu.
- Zalesie — wieś łańcuchowa, której zabudowa jest harmonijnie wkomponowana w dolinę rzeczną. Warto tu zobaczyć tradycyjne budynki drewniano-murowane, które stanowią przykład regionalnej architektury, a także kościół pw. św. Anny,
- Wójtowice–Huta – znajduje się tu kilka interesujących przykładów zabudowy ulicowej, z domami ustawionymi szczytami do drogi. Warto odwiedzić dawne zagrody i folwarki, a także dawny majątek wolnego sędziego (obecnie pensjonat Wataszka) wraz z przyległym domem służebnym,
- Lasówka — wieś położona wysoko w górach, z rozproszoną zabudową, idealna dla miłośników pieszych wędrówek i architektury wiejskiej, znajdują się tu chaty w stylu architektury Ziemi Kłodzkiej,
- Mostowice — wieś o zabudowie łańcuchowej, z licznymi drewnianymi budynkami, które zachowały swój pierwotny charakter,
- Spalona — miejscowość znana z drewnianych chat i pensjonatów z przełomu XIX i XX wieku. W Spalonej znajduje się Schronisko PTTK Jagodna, które mieści się w budynku dawnej gospody,
- Nowa Bystrzyca — wieś z licznymi budynkami regionalnymi, budynkami mieszkalnymi z charakterystycznymi zdobieniami, a także drewniany Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, który jest jednym z najcenniejszych zabytków drewnianej architektury sakralnej ziemi kłodzkiej,
- Pstrążna/Skansen — Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego, gdzie zgromadzone zostały przykładowe elementy zabudowy typowej dla Sudetów, w tym Ziemi Kłodzkiej.
Jak zaplanować trasę
Planowanie wycieczki samochodowej szlakiem architektury Ziemi Kłodzkiej warto rozpocząć od wybrania punktu startowego, np. Bystrzycy Kłodzkiej, która jest dobrze skomunikowana i oferuje bazę noclegową oraz gastronomiczną. Zwiedzanie można także rozpocząć od Skansenu w Pstrążnej, gdzie znajduje się wiele odrestaurowanych drewnianych chat i domów.
Jeżeli chcielibyście zmierzyć się ze szlakiem pieszo – będzie to długi, prawie 100 km dystans biegnący przez Góry Bystrzyckie. Można zaplanować szlak na 3-4 dni jako piękną wycieczkę górsko-architektoniczną.
Ziemia Kłodzka oferuje nie tylko piękne krajobrazy, ale także bogatą historię i unikalną architekturę, którą warto poznać podczas wycieczki samochodowej.
