Bukovec ze Schroniska Orle
- Trasa wycieczki wiedzie przez czeskie i polskie Góry Izerskie,
- Trasa w pętli, do przejścia około 12 km, suma podejść około 317 m, zejść około 307 m,
- Największymi atrakcjami są Karlovský most na rzece Izera, osobliwości przyrodnicze i panoramy z Bukovca, piękno czeskiej Jizerki, ścieżka edukacyjna „Trzy izeryny”.
Karlovský most
Ruszam w upalny lipcowy czwartek spod Schroniska Orle, które jest ikoną Gór Izerskich, ale nie jest dzisiaj bohaterem mojej trasy. Zielonym szlakiem szybko dochodzę do granicznej rzeki Izery do Karlovskiego mostu (770 m n.p.m.). Jestem w miejscu, które od dawna było przejściem granicznym wykorzystywanym przez poszukiwaczy szlachetnych kamieni, przemytników, Braci Czeskich uciekających przed prześladowaniami religijnymi w poszukiwaniu nowych ojczyzn dla swojej protestanckiej wiary, poszukujących pracy w okolicznych hutach szkła. Kolejnymi, którzy upodobali sobie to miejsce byli turyści przekraczający tutaj granicę między Prusami a Austrią. Pierwszy most w tym miejscu został zbudowany w roku 1901, a jego żelbetowa konstrukcja była bardzo nowatorska. Po roku 1945 ruch turystyczny zamarł a niekonserwowany most trwał dalej, aż do lat 80-tych XX wieku, kiedy to został wysadzony! Staraniem przygranicznych gmin w roku 2005 został zbudowany most drewniany i otwarte turystyczne przejście graniczne. Drewno w warunkach surowego klimatu nie sprawdziło się i most drewniany po kilkunastu latach najpierw został zamknięty a później rozebrany. Obecna stalowa konstrukcja z drewnianą kładką przypomina piękny most żelbetowy z początku XX w. Czeska nazwa mostu nawiązuje do niemieckiej nazwy – Karlsthaler Brücke. Karlstahl z kolei to dawna nazwa Orle.
Łąki Gór Izerskich
Po przejściu przez Izerę odbijam w lewo trzymając się zielonego szlaku i korzystając z nowo wybudowanej kładki przekraczam potok Jizerka, prawy dopływ Izery. Szlak pnie się nieśmiało w górę i szybko osiągam skrzyżowanie ze szlakiem czerwonym w miejscu Medvědí kout (848 m). Ciekawe kiedy tu ostatni raz widziano niedźwiedzia, nazwa przetrwała a przecież ostatni osobnik w Karkonoszach został zabity przeszło 200 lat temu. Szlak czerwony jest częścią najdłuższego czeskiego szlaku długodystansowego – Via Czechia.
Idąc pod górę wychodzę z lasu wprost na rozległą polanę, to Pralouka, naturalna górska łąka z bogatą roślinnością kwiatową. Porastające ją gatunki roślin jednoznacznie wskazują na jej pierwotny charakter, nie powstała jak to zwykle się odbywało wskutek wycięcia lasu. Dominujące tutaj wilgotne wiatry północno-zachodnie po przekroczeniu wzniesienia Bukovec generują obfite opady śniegu. Zalegający długo śnieg skraca okres wegetacyjny i uwilgatnia podłoże, dodatkowo wiatry poza opadami przynoszą i deponują tutaj pył organiczny, który wzbogaca glebę. Dzięki temu tutejsza flora łąkowa jest przebogata. To jest miejsce, które koniecznie należy odwiedzać w maju i czerwcu w czasie zakwitu licznych roślin łąkowych.
Czy Bukovec to wygasły wulkan?
Podchodzę pod Bukoviec (1.005 m) do starego kamieniołomu bazaltu, który był pozyskiwany w okresie międzywojennym. W ścianie kamieniołomu wspaniale prezentują się słupy bazaltowe. Stąd można obejść górę dookoła szlakiem żółtym, ja wybieram szlak zielony na szczyt Bukovca. Ścieżka prowadzi ostro pod górę i zaraz na początku mamy punkt widokowy – vyhlídkové místo – nieco zarośnięte z ograniczoną panoramą ale i tak cieszę się dalekim widokiem na zachodnią grań Karkonoszy z widocznymi budynkami stacji przekaźnikowej nad Śnieżnymi Kotłami i schroniska na Szrenicy.
Bukowiec jest osobliwością geologiczną, geomorfologiczną, klimatyczną i florystyczną. Wznosi się jako kopuła w kształcie stożka ze stromymi zboczami o wysokości ponad 100 metrów w stosunku do otaczającej wierzchowiny. Trzeciorzędowa lawa wulkaniczna przedarła się przez granit karkonoski i utworzyła ten twór geologiczny. Obecnie jest to jedno z najwyżej położonych wzniesień bazaltowych w Europie. W okresie zlodowacenia skała bazaltowa nabrała stromizny wskutek silnego wietrzenia mrozowego w wilgotnym klimacie w sąsiedztwie lądolodu.
Roślinność Gór Izerskich
W Górach Izerskich granice pięter roślinnych są znacznie obniżone z uwagi na to, że są one w Sudetach najdalej wysunięte na północ i jako pierwsze stanowią przeszkodę dla frontów atmosferycznych nadciągających tutaj najczęściej z północnego zachodu. Stąd też wyraźna ostrość klimatu, niekiedy Góry Izerskie określa się jako mała Syberia.
Wzniesienie porastają nietypowe dla Gór Izerskich naturalne lasy bukowo-jaworowe z obfitą leśną florą i całą masą rzadkich górskich roślin. Partia szczytowa Bukowca jest niezwykle urokliwa. Rosną tam fantazyjnie powykręcane drzewka, swój kształt zawdzięczające silnym północno-zachodnim wiatrom.
Widoki ze szczytu Bukowca są przepiękne. W kierunku północno-wschodnim za doliną Izery dostrzeżemy najwyższą w Górach Izerskich Wysoką Kopę (1.126 m). W kierunku zachodnim zobaczymy leżące po czeskiej stronie szczyty: Smrk z wieżą widokową (najwyższy w czeskich Górach Izerskich, 1.124 m), Smědavská hora, Jizera. Najpiękniej jednak prezentuje się widok na zabudowę leżącej u stóp Bukovca Jizerki.
Po stronnym zejściu z Bukovca przed Jizerką napotykamy kolejną kwietną łąką z młakami i bardzo charakterystycznym, rozkwitającym masowo wiosną na żółto pełnikiem alpejskim, symbolem czeskiego parku krajobrazowego Góry Izerskie – Chráněná krajinná oblast Jizerské hory. To miejsce z uwagi na październikowe przeloty licznych ptaków było znane z rozwiniętego ptasznictwa. Zawodowi ptasznicy na dowietrznym stoku Bukovca zastawiali sidła na ptaki, które potem sprzedawali na dworskie stoły, najczęściej do zamkowej kuchni zamku we Frydlandzie. Ten proceder i masowa konsumpcja ptaków ustały po wydaniu austriackiej ustawy o ochronie dzikich ptaków.
Osada Jizerka
Schodzę do centrum Jizerki. W restauracji Panský dům zatrzymuję się na borůvkové knedlíky s tvarohem a šlehačkou oraz największy kufel lanej kofoli. Panský dům wybudował wraz z hutami szkła król tutejszych szklarzy Franz Riedel. Przepiękna wieś Jizerka (około 860 m) jest najwyżej położoną osadą w Górach Izerskich i jedną z najwyżej położonych w Czechach. W czasach największej świetności w Jizerce (Klein Iser) mieszkało około 450 osób. Działały tutaj dwie huty szkła, szkoła, sklep, karczma, tartak, piekarnia. Na początku XX w. huty szkła zostały zamknięte. Górskie huty szkła opalane drewnem nie wytrzymały konkurencji z hutami znajdującymi się w dolinach czy na przedgórzu, w których używano węgla kamiennego. Drugie życie Jizerka zawdzięcza cieszącej się coraz większą popularnością turystyką górską, za sprawą której powstały domy noclegowe i restauracje. Wszystko to zniweczyła druga wojna światowa i wysiedlenie Niemców Sudeckich. W okresie komunizmu Jizerka uległa zapomnieniu, ale na szczęście nie uległa zniszczeniu, tak jak niestety jej siostra Gross Iser na Hali Izerskiej. W roku W roku 1995 Republika Czeska uznała Jizerkę za zabytek kultury wiejskiej.
Jizerka zajmuje honorowe miejsce w podręcznikach mineralogii. U ujścia do rzeki Jizerki jej prawobrzeżnego dopływu – Safírový potok – już walońscy poszukiwacze znajdywali liczne minerały. Najbardziej znany i liczny to izeryn, a najbardziej poszukiwane to czerwone rubiny i modro-zielone szafiry, od których potok otrzymał nazwę. Znalezione tutaj szafiry należą do najpiękniejszych w Europie. Dzisiaj ten teren pozostaje rezerwatem przyrody i płukanie minerałów jest zakazane.
Ruszam dalej w prawo na żółty szlak. Po lewej stronie mijam pensjonat Sklárna, niegdyś drugą z hut wybudowanych przez Franza Riedla. Po chwili z prawej strony dostrzegam budynek Horskiej służby, a po kilkunastu krokach z lewej budynek dawnej szkoły, w którym dzisiaj funkcjonuje Muzeum Gór Izerskich z czteroma ekspozycjami: Izery w dawnych czasach (o historii osadnictwa), historia produkcji szkła, przyroda Gór Izerskich oraz współczesne fotografie. Wspaniałe ekspozycje, warto się zatrzymać i koniecznie wstąpić. Z żalem opuszczam Jizerkę, chciałbym zostać tutaj na znacznie dłużej, i żółtym szlakiem wracam do mostu na Izerze.
Izera
Od Karlovskiego mostu kieruję się drogą leśną w górę rzeki. Izera (Jizera, Iser), prawobrzeżny dopływ Łaby, od swoich źródeł na zboczach Stogu Izerskiego w górnym biegu na Hali Izerskiej płynie meandrującym korytem przez torfowiska wysokie. Ten obszar jest objęty ścisłym rezerwatem przyrody: Torfowiska Doliny Izery w granicach Polski oraz Rašeliniště Jizery w granicach Czech. W górnym biegu Izera na odcinku od źródła do osady Mytiný stanowi granicę polsko-czeską o długości 15 km. Wcześniej od końca średniowiecza rzeka wyznaczała górski odcinek granicy między Czechami a kolejnymi posiadaczami Śląska: Prusami, a następnie Niemcami. Polskie dorzecze Izery, jako jeden z niewielu obszarów naszego kraju, obok dorzecza Dzikiej Orlicy i okolicy Okrzeszyna w Górach Kruczych, należy do zlewiska Morza Północnego. Nazwa rzeki ma rodowód celtycki – isirás znaczyło tyle, co „szybki”, „silny”, „bystry”.
Gross Iser
Dochodzę do czerwonego szlaku prowadzącego ze schroniska Orle i skręcam w lewo w kierunku Hali Izerskiej. Cały czas rzeka towarzyszy mi po lewej stronie. Na tym odcinku wędrówki trudno się wyciszyć. Co chwilę mijają mnie rowerzyści, znacznie rzadziej piechurzy. Wszechobecny hałas wpływa na tempo marszu i szybko wychodzę z lasu na Kobylą Łąkę zwiastującą początek Hali Izerskiej. Na łące dostrzegam tablicę pamiątkową poświęconą rodzinie Adolph, mieszkańcom Gross Iser i właścicielom schroniska na Hali Szrenickiej. Wprawne oko dostrzeże ślady po ruinach ich domu.
Przed wojną w Gross Iser znajdowały się 43 domy mieszkalne, 3 gospody, 2 schroniska, posterunki celne, leśniczówka, straż pożarna, młyn, dwie szkoły. Wieś cieszyła się dobrą sławą w Niemczech z uwagi na unikatowy folklor i kulturę. Miejsce było bardzo chętnie i licznie odwiedzane przez kuracjuszy z pobliskiego Flinsbergu (Świeradów Zdrój). Po wysiedleniu Niemców Sudeckich pozostałe po wsi budynki gospodarcze najpierw zostały okradzione z wyposażenia a następnie praktycznie całkowicie zniszczone przez Polaków. Pozostał tylko budynek nowej szkoły, wybudowanej w roku 1938, w którym mieści się dzisiaj kultowe schronisko Chatka Górzystów. O tym, jak piękna była wieś Gross Iser przed wojną możemy się przekonać na podstawie zachowanych zdjęć archiwalnych. O tym, jaka mogłaby być dzisiaj może sobie wyobrazić podziwiając zachowane piękno jej siostry Klein Iser – czeskiej Jizerki.
Wracam czerwonym szlakiem do schroniska Orle, pętla się domknęła. Kolejny, chyba już siódmy, wypad do Jizerki znowu sprawił mi sporo przyjemności a jeszcze więcej pierwszy w życiu pobyt na szczycie Bukovca. Mnóstwo informacji związanych z tymi miejscami, ich przyrodą zawdzięczamy ścieżce edukacyjnej „Trzy izeryny“, będącej najstarszą ścieżką edukacyjną w Górach Izerskich. 28 tablic informacyjnych opisujących szczegółowo Bukoviec, Jizerkę, ekosystem torfowiska Jizerki i Halę Izerską po stronie polskiej. Z pewnością będę wracał do tych miejsc.
Jako trasygorskie.pl bardzo dziękujemy Krzysztofowi Sobierajowi za kolejne nadesłane wpisy. Bardzo wzbogacają one naszą stronę, stanowią skarbnicę wiedzy o opisanych miejscach. Dochód z każdego wpisu idzie na cele charytatywne, od niedawna oprócz Maćka wspieramy także Frania, który ma porażenie mózgowe i wymaga wielkiej uwagi i troski.