Jawornik Wielki z Przełęczy Jaworowej – krótki spacer z wielkimi widokami
- Opcja wejścia z Przełęczy Jawornickiej jest bogata w szerokie panoramy,
- Trasa jest łatwa i krótka,
- Na szczycie Jawornika Wielkiego stoi drewniana wieża,
- Trasa niemalże spacerowa.
Najłatwiejsza droga na Jawornik Wielki w Górach Złotych
Są takie szlaki w Sudetach, które zaskakują prostotą, a jednocześnie potrafią dać mnóstwo satysfakcji. Trasa na Jawornik Wielki (872 m n.p.m.) z Przełęczy Jaworowej to właśnie jeden z takich szlaków. Jawornik leży w północnej części Gór Złotych i jest ich najwyższym wzniesieniem. Choć nie imponuje wysokością, nadrabia widokami i trasą — to doskonały cel dla początkujących górołazów, rodzin z dziećmi czy tych, którzy po prostu chcą odetchnąć po pracy krótkim spacerem po sudeckim lesie.
Najkrótszy i najłatwiejszy wariant wejścia prowadzi z Przełęczy Jaworowej (707 m n.p.m.), położonej przy malowniczej drodze wojewódzkiej nr 390 ze Złotego Stoku do Lądka-Zdroju. Sam dojazd tą drogą jest przyjemnością — pełno tu zakrętów, serpentyn i otwierających się co chwila panoram. Na przełęczy znajduje się niewielki parking leśny, który stanowi idealny punkt startowy wędrówki.
Szlak czerwony – krótki, widokowy i spacerowy
Z parkingu ruszamy krótkim odcinkiem żółto-zielonego szlaku, który po kilku minutach doprowadza nas do niewielkiej wiaty turystycznej Pod Jawornikiem. To właśnie tu wskakujemy na czerwony Główny Szlak Sudecki, którym zdobędziemy Jawornik Wielki. Podejście ma zaledwie półtora kilometra długości i zajmuje przeciętnie 35-40 minut. Nie ma tu stromizn, technicznych trudności ani długich przewyższeń.
Ale nie dajcie się zwieść – to wcale nie oznacza, że trasa jest nudna. Wręcz przeciwnie! Ze zboczy góry przez większość drogi roztaczają się szerokie panoramy Gór Złotych, aż po wieżę na Borówkowej Górze. Latem łąki podszczytowe falują zielenią, a wśród traw kwitną goryczki i jaskry, dodając szlakowi alpejskiego charakteru. Zimą to doskonały cel na pierwsze górskie doświadczenie w śniegu – podejście jest łagodne, a widoki z wieży widokowej wynagradzają każdy krok w rakietach lub raczkach.
Wieża widokowa na Jaworniku Wielkim – panorama po horyzont
Szczyt Jawornika Wielkiego jest zalesiony, ale w 2009 r. stanęła na nim drewniana wieża widokowa, wybudowana w ramach mikroprojektu „Szlak widokowy szczytami pogranicza”. Wieża posiada dwie platformy (na wysokości 3,5 i 6,4 m), z których rozciąga się rozległy widok na okolice Przedgórze Sudeckie – Przedgórze Paczkowskie i Obniżenie Otmuchowa.
To pierwsza w historii konstrukcja tego typu na Jaworniku. Wcześniej znajdował się tu punkt triangulacyjny – mały metalowy znak geodezyjny. W 2018 r. wieża została uszkodzona i zamknięta, ale po remoncie w 2023 r. znów jest dostępna dla turystów. Dziś to obowiązkowy punkt każdej wycieczki — idealny na zdjęcia, herbatę z termosu i chwilę kontemplacji nad dolinami u stóp Gór Złotych.
Historia, legendy i cmentarz zarazy
Jawornik Wielki, dawniej znany jako Geyersberg lub Gross Jauersberg, bywał też nazywany Świętą Górą. Z jego nazwą wiąże się piękna etymologia — pochodzi od słowiańskiego słowa jawor (klon), który dawniej porastał jego stoki. W źródłach z XIV w. nazwa góry zapisana była już jako Jawersberg, co z czasem przekształciło się w formę znaną do dziś.
Ale góra ma również swoją mroczniejszą stronę. Na jej północnym zboczu znajduje się cmentarz ofiar zarazy z 1633 r. Spoczywa tu aż 1291 osób — mieszkańców Złotego Stoku i uciekinierów z czasów wojny trzydziestoletniej. Zarazę udało się zatrzymać dopiero zimą, gdy mrozy zabiły chorobę. Dziś miejsce to upamiętnia kamienny obelisk z krzyżem i datą 1633 r.
Z kolei lokalne podania mówią, że Jawornik był kiedyś siedzibą bogów śmierci — zapewne dlatego, że w okolicy występowały złoża trującego arsenu. Może właśnie dlatego przez wieki góra wzbudzała szacunek i pewną dozę lęku wśród mieszkańców okolicznych wiosek.
Szlak pogranicza i wieże dwóch narodów
Wieża na Jaworniku to część większego projektu o nazwie „Szlak widokowy szczytami pogranicza”, zrealizowanego wspólnie przez gminę Złoty Stok i czeskie miasto Javorník. Celem projektu było połączenie najciekawszych punktów widokowych polsko-czeskiego pogranicza — od Złotego Stoku, przez Jawornik Mały, Jawornik Wielki i Przełęcz Różaniec, aż po Borówkową Górę, gdzie stoi czeska wieża widokowa.
Otwarcie szlaku odbyło się 19 września 2009 r. i od tamtej pory cieszy się ogromną popularnością. To piękny przykład współpracy transgranicznej — po naszej stronie wzniesiono wieżę, a Czesi przygotowali wiaty i miejsca odpoczynku dla turystów. Dzięki temu dziś można przejść cały odcinek z Borówkowej na Jawornik Wielki, poznając po drodze nie tylko przyrodę i geologię Sudetów Wschodnich, ale też kawał historii pogranicza.
Jawornik dziś – szczyt z duszą i spokojem
Drewniana konstrukcja na szczycie, pachnące żywicą lasy i łagodne podejście czynią z Jawornika miejsce, które można odwiedzać o każdej porze roku. Wiosną budzi się tu życie, latem pachnie igliwiem, jesienią buki płoną czerwienią. Na Jawornik Wielki najpopularniejsza trasa prowadzi ze Złotego Stoku, można tu dotrzeć także szlakiem z Lądka Zdroju. A jeśli szukacie krótkiej, ale satysfakcjonującej trasy z widokiem na Góry Złote — Jawornik Wielki z Przełęczy Jaworowej będzie strzałem w dziesiątkę. To idealny wybór na popołudniowy spacer, szybki wypad z rodziną lub rozgrzewkę przed dłuższymi wędrówkami po Sudetach.
